در بخش بالایی و خارجی کاسه چشم ، غده اشکی وجود دارد که کار تولید اشک به عهده آن است. هر بار که پلک می زنیم ، اشک تولید می شود و در سطح چشم پخش می شود و مقدار اضافی آن از چشم خارج شده و به سمت بینی می رود. به طور کلی مجاری به نام کانالیکول تحتانی و فوقانی به خارج شدن اشک از چشم ها کمک می کنند. مسدود شدن انتهای مجرای موجود در بین بینی و چشم ، انسداد مجرای اشکی را در پی خواهد داشت. افرادی که دچار این عارضه می شوند ، می توانند برای درمان مشکل ، با مرجعه به متخصص گوش و حلق و بینی ، با استفاده از فرایند باز کردن مجاری اشکی ، تحت درمان قرار بگیرند.
علت گرفتگی مجاری اشکی چیست ؟
مجرای اشکی ممکن است تحت تاثیر علل گوناگونی دچار گرفتگی شود. این عارضه می تواند در هر سنی ، افراد را تحت تاثیر خود قرار دهد و به دلایل مادرزادی یا اکتسابی بوجود آید. شناسایی دلیل بسته شدن مجرای اشکی کمک می کند تا به تشخیص درست و درمان مناسب تری برای باز کردن مجاری اشکی دست پیدا کنیم.
برخی از دلایل بسته شدن مجرای اشکی شامل موارد زیر می باشد:
• انسداد مادرزادی سیستم تخلیه اشک
زمانی که فرایند رشد نوزاد به طور کامل انجام نمی شود یا اختلالات ساختاری غیرطبیعی رخ میدهند انسداد مجرای اشکی رخ می دهد. این کودکان ، در ابتدای مجرای اشکی خود پرده یا غشایی نازک دارند که مانع از تخلیه اشک میشود.
• عفونت و التهاب چشم
گاهی عفونت و التهاب در چشم، باعث متورم شدن مجرای بینی و مجرای اشک شده و، درد و بروز مشکل در مجرای اشکی را بهمراه می اورد.
• بالا رفتن سن
مجرا و به طور کلی سیستم تخلیه اشک با بالا رفتن سن ، باریک می شود و ممکن است در معرض انسداد قرار گیرد
• استفاده از داروهای چشمی
برخی داروها از قبیل قطرههای چشمی ممکن است در طولانی مدت موجب بسته شدن مجرای اشکی شود.
علاوه بر علل فوق در برخی موارد ، جراحت ، زخم یا ضربه نیز میتواند باعث بسته شدن مجرای اشکی شود که در این صورت برای باز کردن مجاری اشکی لازم است برای درمان صحیح اقدام کنیم.
علائم انسداد مجاری اشکی
وقتی مجاری اشک مسدود می شود ، باکتریهای در کیسه بینی به دام می افتند و همین این امر می تواند باعث بروز عفونت شده و مشکلاتی را در پی داشته باشد. حتی در برخی موارد ، این عفونت می تواند به پلک ها نیز منتقل شود.
برخی از این علائمی که پیگیری برای درمان باز کردن مجاری اشکی را می طلبد شامل موارد زیر می باشد:
- عفونت چشم
- التهاب ، حساسیت و قرمزی گوشه داخلی چشم یا اطراف چشم و بینی
- پوست پوست شدن مژه ها
- ترشحات مخاط چشم
- تار شدن بینایی
روش های باز کردن مجاری اشکی
بسته به علت انسداد مجرای اشکی ، روش های درمان متفاوتی به کار گرفته می شود. اگر انسداد به دلیل آسیب دیدگی صورت ایجاد شده باشد ، سیستم تخلیه اشک چند ماه پس از آسیب مجدداً خودبخود شروع به کار میکند و در این شرایط ، مداخلات پزشکی مورد نیاز نخواهد بود. در موارد دیگر ، داروهایی تجویز می شود یا در صورت نیاز ، جراحی توصیه می شود. برخی از روش های درمان انسداد مجاری اشکی شامل موارد زیر می باشد:
- آنتی بیوتیک ها در صورتی تجویز می شوند که پزشک به عفونت ، مشکوک باشد. این آنتی بیوتیک یا به صورت تزریق درون وریدی یا به صورت پماد یا قطره چشمی تجویز می شود.
- شستشو دادن مجرای اشکی برای بزرگسالانی که دارای مجرای نیمه مسدود شده یا باریک شد مختصر هستند، تجویز می شود.
- اتساع سوند بالونی روشی است که در ان از یک سوند بالونی برای باز کردن مجاری تخلیه اشک استفاده می شود.
- استنت گذاری روشی است که تحت عنوان لوله گذاری نیز نامیده میشود و در ان از لوله های کوچک برای باز کردن انسداد و باز شدن سیستم تخلیه اشک استفاده میشود.
- عمل جراحی در صورتی تجویز می شود که هیچکدام از روش های درمانی فوق برای باز کردن مجاری اشکی مسدود شده موفق واقع نشود. در این صورت پزشک جراحی را توصیه میکند که تحت عنوان داکریوسیستورینوستومی نام دارد.
جراحی باز کردن مجاری اشکی چگونه انجام می شود ؟
در فرایند عمل باز کردن مجاری اشکی ، جراح از یکی از دو روش خارجی یا روش اندوسکوپیک استفاده می کند.
در روش خارجی ، ابتدا برشی کوچک در گوشه خارجی و روی دیواره بینی ایجاد می شود تا پزشک بتواند به مجاری اشکی دسترسی داشته باشد. سپس یک لوله سیلیکون در سوراخ اشکی پلک قرار داده می شود. و بعد از سپری شدن یک تا چند ماه ، این لوله توسط پزشک برداشته می شود. در روش اندوسکوپیک ، جراحی بدون ایجاد برش انجام می شود و مجرای جدیدی برای تخلیه ترشحات چشم به سمت بینی گشوده می شود. اختلال انسداد مجاری اشکی یک اختلال تقریباً رایج است و روش جراحی برای درمان آن می تواند به شکلی موفقیت آمیز ، این مشکل را حل کند.
قطره برای باز شدن مجاری اشکی
قطره های چشمی برای باز شدن مجرای اشکی معمولا در مواردی تجویز می شوند که مجاری اشکی مسدود یا ملتهب شده و اشک قادر به تخلیه درست از چشم نیست. این مسدودیت ممکن است به دلایل مختلف از جمله عفونت ها ، التهاب یا نقص ساختاری در مجاری اشکی به وجود آید و باعث علائمی نظیر اشک ریزی ، تورم ، قرمزی و گاهی عفونت شود.
در چنین شرایطی ، پزشک ممکن است قطره های چشمی ضد التهاب ، آنتی بیوتیک یا قطره های مرطوب کننده مخصوص را توصیه کند. قطره های ضد التهاب مانند کورتیکواستروئیدها می توانند به کاهش التهاب و باز کردن مجاری اشکی کمک کنند. قطره های آنتی بیوتیک نیز برای درمان عفونت هایی که ممکن است باعث انسداد شده اند ، موثر هستند.
باید توجه داشت که استفاده از این قطره ها حتما باید با تجویز پزشک باشد ، زیرا مصرف نامناسب آن ها ممکن است به عوارض جانبی منجر شود. پزشک پس از بررسی علت انسداد و تشخیص دقیق ، بهترین قطره را تجویز می کند. برای کودکان و نوزادان که بیشتر در معرض انسداد مجرای اشکی هستند ، پزشک ممکن است ماساژهای مخصوص و یا قطره های ایمن تر را توصیه نماید تا به باز شدن طبیعی مجرای اشکی کمک شود.
از کجا بفهمیم مجرای اشکی باز شده؟
برای تشخیص اینکه مجاری اشکی باز شده است یا خیر ، معمولا پزشک از روش های مختلفی استفاده می کند. برخی از این روش ها عبارتند از:
- یکی از ساده ترین روش ها برای تشخیص باز کردن مجاری اشکی این است که پزشک به آرامی روی چشم فشار وارد کرده و می بیند که آیا اشک به طور طبیعی از چشم خارج می شود یا خیر. اگر اشک از چشم بیرون نیاید ، ممکن است مجرای اشکی همچنان مسدود باشد.
- در آزمایش رنگی ، پزشک یک رنگ خاص معمولا رنگ فلوروسئین را وارد چشم می کند و سپس به بررسی خروج آن از مجاری اشکی می پردازد. اگر رنگ به طور طبیعی از مجرای اشکی خارج شود ، نشان دهنده باز شدن مجرا است.
- در برخی موارد ، پزشک برای بررسی دقیق تر وضعیت مجرای اشکی از سونوگرافی یا تصویربرداری با اشعه استفاده می کند. این روش ها می توانند به شناسایی هرگونه انسداد یا مشکل ساختاری در مجاری اشکی کمک کنند.
اگر بعد از درمان با قطره های چشمی یا درمان های دیگر ، علائمی مانند کاهش اشک ریزی یا برطرف شدن تورم مشاهده شود ، احتمالا مجرای اشکی باز شده است.
مراقبتهای بعد از عمل مجرای اشکی
مراقبت های بعد از عمل مجاری اشکی برای بهبودی سریع و جلوگیری از عوارض ضروری است. این مراقبت ها شامل موارد زیر می شود:
- بعد از عمل ، استراحت به چشم ها کمک می کند تا روند بهبودی بهتر پیش برود. بهتر است در روزهای اول از فعالیت های فیزیکی سنگین و حرکت زیاد چشم پرهیز کنید.
- پزشک ممکن است داروهایی نظیر آنتی بیوتیک ها ، ضد التهاب ها یا قطره های چشمی برای پیشگیری از عفونت و کاهش التهاب تجویز کند. حتما دستور پزشک را برای مصرف داروها به دقت دنبال کنید.
- مالیدن یا فشار آوردن به چشم ها می تواند به عفونت و یا آسیب به ناحیه عمل شده منجر شود. از این کار خودداری کنید.
- بعد از عمل ، چشم ها ممکن است حساس تر شوند. استفاده از عینک آفتابی هنگام بیرون رفتن از خانه می تواند از تابش مستقیم نور خورشید به چشم ها جلوگیری کند و به بهبودی سریع تر کمک نماید.
- ممکن است ناحیه اطراف چشم دچار کبودی و تورم شود. برای کاهش تورم ، می توانید از کمپرس سرد استفاده کنید. همچنین باید از وارد کردن هرگونه فشار اضافی به این ناحیه خودداری نمایید.
- تا زمانی که پزشک تأیید نکند ، از شنا در استخر یا آب دریا و همچنین حمام داغ خودداری کنید ، زیرا این کارها می توانند موجب عفونت یا تحریک مجرای اشکی شوند.
- بعد از عمل باز کردن مجاری اشکی ، مراجعه منظم به پزشک برای بررسی روند بهبودی و اطمینان از باز شدن صحیح مجاری اشکی ضروری است. پزشک ممکن است ماساژ خاصی را برای کمک به تخلیه طبیعی اشک توصیه کند.
- رژیم غذایی مناسب که سرشار از ویتامین ها و مواد معدنی باشد می تواند روند بهبودی را تسریع کند.
در صورتی که علائمی مانند درد شدید ، قرمزی بیش از حد ، افزایش ترشحات یا تغییر در بینایی مشاهده کردید ، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.